KULeuven Vakpagina

De doelstelling van dit vak is niet zozeer een geschiedkundig-encyclopedisch overzicht van de verschillende filosofen binnen de Moderne Tijd, als wel het uiteenzetten van de problematiek die de vroege moderniteit beheerst aan de hand van enkele protagonisten (Descartes, Malebranche, Pascal, Spinoza). Er wordt veel leeswerk (voornamelijk Frans) verwacht.

• Cursustekst op Toledo
• Reader met teksten, te verkrijgen bij de cursusdienst

“In 2008-2009 voor het eerst gegeven door Breeur. Dat zag je er wel aan, maar al bij al is R. Breeur nog de slechtste niet en is hij waarschijnlijk een goede lesgever in wording, maar moet hij het nog wat gewoon worden.”

“Na dit vak durf je Descartes niet meer belachelijk en naïef vinden. Wel de kritiek die je (arme onwetende!) al die jaren daarvoor op hem durfde geven.”

“Roland Breeur is heel gedreven en intelligent. Zijn lessen zijn vaak chaotisch. Dat is voor veel studenten een stressfactor. Maar doorheen de lessen begin je meer te begrijpen hoe alles samenhangt en in academiejaar 2019-2020 heeft Breeur ook zijn best gedaan om een inhoudstafel en cursustekst uit te schrijven, wat enorm hielp om de structuur van het vak te ontdekken. Hij gaf ons ook op voorhand alle examenvragen die op het mondeling examen zouden komen, zodat we de kans hadden om ons goed voor te bereiden. Al bij al een niet altijd even gemakkelijk, maar wel heel interessant vak!”

Lesnota's, met dank aan Aaron Soens

Uitgebreide lesnota's, met dank aan Stef Frijters

Met dank aan Nina Roox & Nina Le Compte.

• In welke mate is het mind-body probleem, dat vaak wordt geassocieerd met het cartesiaans dualisme, een schijnprobleem? Wat zegt Descartes zelf hierover?
• Wat zegt Descartes over “des esprits malsains”? Komt dit overeen met wat Pascal zegt over “un esprit faux”?
• Leg uit hoe bij Descartes de waarheid aan criteria wordt onderworpen.
• Leg uit hoe bij Descartes de eenheid van de wetenschappen berust op de ontdekking van de eenheid van de geest.
• Wat houdt Bergsons’ kritiek op kennis via analyse in?
• Leg de relatie uit , bij Descartes, tussen de universaliteit van de methode en de eenheid/identiteit van de menselijke geest (le bon sens).
• Waaruit bestaat het onderscheidt tussen intuïtie en deductie? Waarin verschillen Descartes en Pascal op dit vlak?
• Leg uit Pascals onderscheid tussen « les esprits faux » en « les esprits justes ».
• Wat zegt Pascal over het oneindig kleine?
• In regel XII van de regulae ad directionem ingenii past Descartes zijn methode toe op een voorstelling van de werking van de geest. Leg uit.
• Wat zegt Descartes over het statuut van aritmetica en geometrie voor de kennis?
• Waarom blijft de kennis via methode “een model”?
• Wat bedoelt Descartes met “mundus est fabula” en hoe verhoudt zich die theorie met zijn opvattingen over God?
• Hoe past Descartes de “methode” (van de regulae) toe op het kennen van de materie. Geef voorbeelden.
• Wat is de theorie van de “creatio continua”?
• Leg uit: de cartesiaanse kritiek op de scholastische notie van “substantiële vorm”.
• Waarom is het occasionalisme geen oplossing voor het Mind-Body probleem? Wat is de band met de idee van de creatio continua?
• Wat is de verhouding tussen de vrijheid van de mens en zijn positie tussen God en niet-zijn?
• Leg uit de relatie tussen vrijheid en vergissing (Meditatie IV).
• Leg uit: Spinozas notie van de idee. Leg ook uit wat de band is met een “genetische definitie”.
• Wat is de conatus, volgens Spinoza.
• Spinoza verwerpt de vrijheid van de wil. Maar wat betekent dan de vrijheid voor hem?
• Wat is vrijheid volgens Malebranche?
• Wat is de onrust volgens Malebranche?
• Wat is de “divertissement” volgens Pascal. En waarin verschilt zijn notie van onrust van die van Malebranche?

• Extensie en comprehensie
• kosmologisch godsbewijs
• phenomena bene fundata
• occasionalisme
• transcendent en transcendentaal
• probleem van de brug
• complete en abstracte noties
• coherentietheorie van de waarheid
• empirisme/rationalisme
• ontologisch / a priori godsbewijs
• Kosmologisch (a posteriori) godsbewijs
• Coherentie theorie van de waarheid
• Fatalisme tegenover determinisme
• Principe van voldoende grond
• Primaire en secundaire kwaliteiten
• subjectief/objectief/transcendentaal idealisme
• Transcendent en transcedentaal
• Foundationalism
• Compatibilisme (vrijheid en determinisme)
• Methodische twijfel versus reële twijfel
• Cartesiaanse cirkel
• Objectieve tegenover formele realiteit van de ideeen
• 'The first person perspective’
• ‘Causa sive ratio'
• Occasionalisme
• Monadologie
• De best mogelijke wereld (Leibniz)
• het inductieprobleem
• Het is-ought probleem
• synthetische/a priori waarheid
• Transcendentale analytiek/dialectiek
• De regulatieve functie van de ideeën
• ‘Als of’-metafysica.
• Fenomeen-Noemeen
• De dialectische methode (Hegel)
• Is het premoderne denken noodzakelijk antropocentrisch
• Is het moderne denken noodzakelijk anti-antropocentristisch
• Is het moderne denken nog antropocentrisch?
• vergelijk causaliteit in het pre-moderne denken en in het moderne denken
• Wat betekent theorie in de premoderne tijd? (anderhalf paginas)
• Wat is zo vernieuwend aan het moderne 'subject'?
• Wat betekent “Verlichting”?
• Is de wetenschap noodzakelijk ontluisterend?
• Bespreek Descartes' kosmologisch godsbewijs
• Wat is de betekenis van de zintuiglijke ideeën in Descartes' filosofisch project van de Méditations?
• Toon aan dat de godsidee bij Descartes noch een materieel onwaar idee is, noch een contradictorisch idee.
• welke rol spelen die V en VI mediationes in het heele project van de mediationen?
• Verklaar het probleem van de brug.
• Wat is de rol van de hyperbolische twijfel en de metafysische twijfel in Descartes' project?
• Wat is volgens Hume het verschil tussen knowledge en probability?
• Wat is de transcendentale deductie van Kant
• Hume: relatie empirirsme, scepticisme en naturalisme
• Bespreek Hume's opvatting over de relatie tussen wetenschap en algemene regels.
• Inductieprobleem bij Hume
• Wat zijn synthetische oordelen a priori en waarom zijn ze zo belangrijk volgens Kant?
• transcendent/transcendentaal
• Wat is Kant's reactie op Hume's scepticisme tav causaliteit?
• Is Kant een idealist?
• Bespreek Kants opvatting over metafysica.
• Wat is de regulatieve functie van ideeën bij Kant?
• Wat is de transcendentale deductie van Kant
• Bespreek de vrijheid bij Hegel
• Bespreek bij Hegel het onderscheid 'Verstand' en 'Vernunft'
• Verklaar de verhouding van de mens en de absoulute geest bij hegel