Tot voor het academiejaar 2018-2019 was dit het vak 'Ethiek & Maatschappij'. Bart Engelen gaf het vak in 2013-2014. De jaren daarvoor doceerde professor Vandevelde het. Laatstgenoemde nam het vak nadien ook opnieuw over. Filosofen die uitvoerig aan bod komen: Aristoteles, Smith, Hobbes, Locke, Rawls, Dworkin en Van Parijs.

Politieke Wijsbegeerte werd van 2018-2019 tot 2019-2020 gegeven door Stefan Rummens. Filosofen die aan bod komen: Hobbes, Locke, Rousseau, Rawls, Tomasello, Nussbaum, Sen, Mouffe, Fraser en de favoriet van Rummens: Habermas. Ook topics als democratie, liberalisme, globalisatie en Europese Unie passeren de revue.

• Slides
• Geprinte cursus (verkrijgbaar bij de cursusdienst)

• Slides vaak nogal incoherent
• Reader met slides en teksten voor hoorcollege
• Reader met teksten voor werkcollege

“Vandevelde heeft misschien niet het begeesterende van Burms, maar hij raakt regelmatig interessante punten. En het economisch perspectief is ook eens wat anders.”

“Op het examen is Vandevelde niet bepaald snel onder de indruk. Hoe je het er nu werkelijk vanaf hebt gebracht, daar heb je het raden naar.”

“Bijzondere Moraalfilosofie is een vak dat echt gaat over actuele maatschappelijke problemen, zoals de organisatie van de sociale zekerheid, de zoektocht naar geluk en collectieve actie-dilemma's. Hoewel de les soms niet altijd even gestructureerd verloopt, zijn de artikels erg duidelijk en verhelderend.”

“Het werkcollege bevat een breed scala aan onderwerpen en wordt in een boeiende vorm gegeven: discussiëren in kleine groepjes zorgt ervoor dat het levendig blijft.”

Namenlijst, met dank aan Jade Van de Meulebroecke

Samenvatting, met dank aan Thieu Kravanja en Helma Dabekaussen

Schema's, met dank aan Nina Le Compte

Uitegreide lesnota's, met dank aan Stef Frijters

Samenvatting, met dank aan Toine van Mourik

• Leg uit: Proviso bij Locke
• Leg uit: Descriptieve respresentatie
• Leg uit: Nancy Fraser heeft een dualistische benadering van rechtvaardigheid.
• Leg uit: maximin strategie
• Leg uit: poly-etnische rechten
• Vergelijk politieke integratie bij Rousseau met de politieke integratie bij het Liberale Nationalisme en met de gedeelde consensus van Rawls.
• De democratietheorie van Chantal Mouffe (hoe gebruikt ze Schmitt tegen Schmitt)?
• Leg de legitimiteit uit van politieke orde aan de hand van de methodologische nood van een sociaal contract.
• leg uit: option luck ↔ brute luck
• Leg uit: Post-nantionale Constellatie
• Waarom vinden Fraser en Young dat 'politics of recognition' gegrond moet zijn in een deliberatieve democratie?
• Leg uit hoe Hobbes absolute heerschappij verdedigt. Kan dit gezien worden als een moderne of premoderne conceptie?
• Leg uit: de onzichtbare hand
• Leg uit: de ideale gesprekssituatie
• Beschrijf de twee principes van rechtvaardigheid bij Rawls en leg uit hoe ze worden afgeleid uit de 'originele positie'.
• De politieke theorie van Rousseau wordt gezien als de voorloper van het ideologische populisme. Ben je het ermee eens? Waarom wel/niet?
• De deliberatieve democratie kan verwezenlijkt worden door middel van loting en door een representatief systeem, leg uit en vergelijk.
• Leg uit: prisoners' dilemma
• Leg uit: natuurrechtsdenken
• Sluit ideologisch populisme eerder aan bij Mouffe of bij Schmitt?
• Leg Dworkin's rechtvaardigheidstheorie uit als een vorm van luck egalitarianism. Welke kritieken kan je hierop formuleren?
• Leg uit: natuurtoestand
• Leg uit: populisme als ideologie
• Leg uit: Capabilities bij Amartya Sen
• Leg uit: primaire goederen
• Leg uit: symbolische representatie
• Volgens David Miller moeten staat en natie samen vallen. Waarom? Geeft dit ongelimiteerd recht op secessie?
• In de moderne tijd moet de fundamenten van de politieke orde opnieuw worden opgebouwd, bespreek hoe dit tot stand is gekomen en bespreek enkele fundamenten van enkele auteurs.
• Wat het verschil is tussen populisme als stijl en ideologie?
• Pas de kritiek van Young toe op het rechtsvaardigheidsprincipe van Rawls.
• Begrip: consitutioneel patriottisme
• Begrip: le politique
• Kritiek van Young op distributieve paradigma
• “Mensen handelen moreel uit eigenbelang”: Vergelijk de visie van Hobbes en Tomasello hierover.

• Hoe ziet Aristoteles Geld & Geluk?
• Schets de discussie tussen Hardwig & Gunderson.
• Welke kritiek geeft de zorgethiek op de traditionele benadering? Is die kritiek terecht?
• Hoe rechtvaardigt Rawls zijn rechtvaardigheidsprincipes?
• Welke factoren neemt de wetenschap van het geluk niet in overweging?
• Geef kritieken op het utilitarisme.
• Is utilitarisme een vorm van egalitarisme?
• Is coöperatie tussen mensen überhaupt mogelijk?
• Waarom is Rawls rechtvaardigheidstheorie zo populair? Wat zijn de mankementen aan die theorie?
• Waarom is vertrouwen belangrijk voor een maatschappij?
• Geef de verschillende definities van geluk, is dit het hoogste goed?
• Wanneer is een basisinkomen rechtvaardig?
• Leg de mechanismes van verzekerings- en solidariteitsprincipes uit en link met de rechtvaardigheidsconcepten.
• Het Rawlsianisme heeft zowel een linkse als rechtse aanhang, leg uit.
• Hoeveel zou Dworkin besteden aan gezondheidszorg?
• Geef de visie van Aristoteles, de Stoa en het epicurisme m.b.t. geluk en de wetenschap van het geluk.
• Is basisinkomen verdedigbaar?
• In welke zin is er geweld van het geld?
• Welke kritiek formuleert Rawls op het utilitarisme? Hoe bekritiseert Dworkin op zijn beurt Rawls?
• Welke waarden probeert een markteconomie te realiseren?
• Waarin bestaat het verschil tussen een deontologische ethiek en het al dan niet verruimd consequentialisme? Illustreer met een actueel voorbeeld.
• Hoe gaat de sociale zekerheid terug op de rechtvaardigheidstheorie?
• Loont het in alle omstandigheden om eerlijk te zijn? (+ breng in verband met “Phising for Phools”)
• Leg het conflict uit dat zich afspeelt tussen de tuinman en de tennisspeler zoals Kymlicka dat beschrijft. Wat zou van Parijs hierover zeggen?
• Geef de verschillende vormen van het utilitarisme en de voornaamste objecties hiertegen.
• Hoe kan men spreken over een wanhopig geluk?
• Schets het verschil tussen economische en menselijke rationaliteit.
• Begripsvragen:
  • perfectionisme
  • adverse selection
  • moral/social norm
  • verruimd consequentialisme
  • gepastheidsethiek
  • preferentie-utilitarisme
  • luck egalitarianism
  • ring van Gyges
  • fairness-ethiek
  • envy-test

• Waarom is vertrouwen zo'n kostbaar goed in deze maatschappij?
• Vergelijk de verschillende definities van geluk. Is geluk het hoogste goed?
• Onder welke voorwaarden is een basisinkomen rechtvaardig?
• Waarom is Hobbes het slechte geweten van de econoom?
• Wat zijn de factoren voor coöperatie?
• Schets de discussie tussen Hardwig en Gunderson.
• Betekent vrijheid dat je alles mag doen?
• Kan je alles kopen met geld?
• Is er een ‘duty to die’?
• Hoeveel moet de gemeenschap volgens Dworkin aan de gezondheidszorg besteden?
• Bespreek geluk bij Aristoteles, Stoa, Epicurisme en wetenschap van het geluk.
• Wat wordt er bedoeld met ‘luck egalitarianism’? Geef voor en tegen van deze theorie.

• Leg uit: endowment insensitivity
• Bespreek de verschillende manieren van rechtvaardiging van paternalisme en eigen mening daarover.
• Verbind de ondertitel van Wilkinson en picket “equality is better for everyone” met de rechtvaardigheidstheorie van Rawls.. Geef zowel gelijkenissen als verschillen
• Wat is speciësisme?
• Vergelijk Sandels eerste argument tegen markten met Rawls rechtvaardigheidsprincipe. Gebruik een maatschappelijk relevant voorbeeld.
• Beschrijf argumenten voor gelijkheid aan de hand van de tekst van Parfit, en geef je eigen visie.
• Leg 'dalend marginaal nut' uit.
• Wat zijn Rawls' belangrijkste argumenten voor zijn rechtvaardigheidsprincipes, en kun je daar kritische bedenkingen bij plaatsen?
• Bespreek kritisch de stelling dat het antropocentrisme zowel oorzaak en gevolg kan zijn van de milieucrisis.
• Leg 'ecocentrisme' uit.
• Zou jij beleid baseren op Luck Egalitarianism? Waarom wel of niet?
• Verbind het verschilprincipe van Rawls met de notie van positionele goederen. Leg uit waarom gelijkheid misschien nog wel belangrijker is dan Rawls zelf denkt?
• Welke problemen kunnen zoal voorgelegd worden aan een preferentie-utilitarist?
• Welke tegenstelling heerst er tussen libertariërs en paternalisten? Wat is jouw mening hierover?
• Hoe zou een filosoof zoals Peter Singer de kritieken op zijn theorie verdedigen?
• Wat zijn de 2 voornaamste kritieken op het verschilprincipe van Rawls en hoe lost Dworkin deze op? Slaagt hij hier ook in?
• leg uit: antropocentrisme
• utilitaristen en liberaal-egalitaristen vertrekken beide vanuit gelijkheid en onpartijdigheid, waarom conflicteren ze?
• Is gelijkheid wenselijk? waarom wel/niet?
• leg uit: Peter Singers notie van 'persoon'
• Hoe kun je de 2 argumenten van Sandel tegen vermarkting opvatten als kritiek op het standaard beeld dat economen hebben van de markt?
• Leg aan de hand van het citaat van Ricoeur het verschil tussen moraal en ethiek uit.
• Waarom bewijzen de twee argumenten van Sandel tegen vermarkting dat hij geen politiek liberaal filosoof is, gezien de markt toch de meeste keuzes aan mensen biedt.

• Wat zijn de voorwaarden waaronder een basisinkomen verdedigbaar is?
• Wat zijn de objecties tegen het hedonisme? Welk gevolg heeft dit voor het sociaal beleid?
• Hoe compenseert Dworkin natuurlijke handicaps?
• Wat is Dworkins visie op gezondheidszorg?
• Vergelijk de geluksfilosofie van Aristoteles, de stoa en Epikouros met de wetenschap van het geluk
• Is de kredietcrisis werkelijk een morele crisis?
• Wat zijn de voorwaarden om een basisinkomen succesvol in te voeren?
• Wat zijn de kritieken op het hedonisme?
• Hoe gebeurt herverdeling bij Dworkin?
• welke waarden creëert een markteconomie, welke verdringt ze?
• Wat weet je nog over Rosanvallon zijn presentatie en zijn tekst?
• hoeveel zou Dworkin uitgeven aan gezondheidszorg ?
• vergelijk de standpunten over Geluk van Aristoteles, De Stoa en het Epicurisme met de wetenschap van het geluk
• Wat zijn collectieve-actieproblemen en hoe kunnen we deze oplossen?
• Wat is het verschil tussen deontologische ethiek en verruimd consequentialisme? Duidt dit aan met behulp van een actualiteit.
• Hoe past de sociale zekerheid binnen de rechtvaardigheidstheorieën?
• Is coöperatie mogelijk?
• Vergelijk utilitarisme met egalitarisme
• Hoe kan je paternalisme soms verantwoorden?
• Bespreek de casus van Mary en Jody?
• Staan markteconomie en ethiek haaks op elkaar?
• Bespreek het onderscheid 'rechtvaardigheid als wederzijds voordeel' en 'rechtvaardigheid als …' (onpartijdigheid dus)
• Hoe bekritiseert Dworkin het Rescue Principle?

• Wat betekent vertrouwen en waarom is het zo een kostbaar goed?
• Is het basisinkomen van Van Parijs rechtvaardig voor gehandicapten? (bijvraag over waarom basisinkomen ethisch verdedigbaar is: reële vrijheid is het antwoord)
• Geef enkele definities van geluk. Is geluk het hoogste goed?
• Wat is de verhouding tussen het egalitarisme en het utilitarisme. (bijvraag: in welk opzicht kan het egalitarisme wel het grootste nut dienen ⇒ Singer)
• Kan coöperatie überhaupt?
• Wat is de kritiek op Rawls' rechtvaardigheidstheorie?

• hoe kun je solidariteit inbouwen in het verzekeringsstelsel en geef de principes
• wat is het verschil tussen links en rechts rawlsianisme
• leg uit : preferentie utulitarisme, uitgebrijd [uitgebreid? :) ]consequentialisme en fairfit
• Is een basisinkomen verdedigbaar?
• leg uit: ultimatumspel
• leg uit: a) property-owning democracy
• leg uit: b) envy test
• leg uit: c) argument van de smaak
• in hoeverre is Aristoteles' ethiekopvatting in overeenstemming met de economie van het geluk en waar wijkt het er vanaf?
• Vergelijk Hobbes' sociale contract theorie met die van Locke
• Hoeveel moet een maatschappij aan sociale zekerheid besteden volgens Dworkin?
• hoe gaat de sociale zekerheid terug op rechtvaardigheid-theorie
• wat is het verschil tussen deontologische ethiek en het al dan niet verruimd consequentialism. Illustreer dit met een voorbeeld uit de actualiteit
• wat zijn collectieve actieproblemen? Onder welke voorwaarden kan er toch coöperatie optreden?
• Wat zijn de problemen van de theorie van Rawls en hoe lost Dworkin deze op?
• Hoe definiert Ricoeur ethiek?

• Leg de Theorie van Mac Callum uit i.v.m. vrijheid
• Wat is de kritiek van het libertarisme op Dworkin en Rawls
• Wat bevordert coöperatie?
• Waarin bestaat de sterkte en de zwakte van Dworkins theorie van gelijkheid? Welke argumenten geeft hij daarvoor?
• Welke argumenten geeft Nozick voor zijn theorie?
• Geef de kern van de liberale kritiek op het communitarisme.

• Kritiek van Dworkin op rescue principle
• Bespreek conflict Amy en Ben
• Geef de zwakte van liberaal egalitarisme
• Kan het kapitalisme gelijk worden gesteld met vrijheid? Bespreek voor & tegen.
• Hoe combineert Walzer particularisme en universalisme in zijn rechtvaardigheidstheorie?
• Bespreek de discussies van de liberals en de communitaristen met betrekking tot de neutraliteit van de overheid.
• Bespreek de politiek van het libertarisme
• Waarin bestaat Dworkins antwoord op de impasses in Rawls' theorie?
• Wat is rechtvaardigheid voor Gauthier?
• Bespreek “No-harm principle” van J.S. Mill
• Leg uit: de grote lijn in het boek van Kymlicka tot en met Dworkin.
• Welke morele krachten hebben burgers volgens Rawls? Bespreek het conflict tussen Ben en Amy.
• Kymlicka onderscheidt 3 soorten van libertarisme: geef ze+ leg uit.
• leg uit: preferentie-utilitarisme; perfectionisme; verwijd consequentialisme
• Geef de kritiek van Rawls op het utilisme en van Dworkin op Rawls.
• Wat is rechtvaardigheid bij Walzer.
• Leg uit of situeer: 'tragedy of the commons'; 'Ben and Amy'; 'Parfit'
• Vergelijk de rechtvaardigheistheorie van Rawls met die van Gauthier
• Bespreek kort: Sociale versus morele normen; Preferentie-utilitarisme; Jody en Mary
• Bespreek de theorie van het prisoner's dilemma en van collectieve goederen.
• Schets Kymlicka's opvatting over het liberalisme.
• Definieer: het paretocriterium van sociale welvaart; Dworkin's kritiek op het utilitarisme; the unencumbered self.

• Wat is de sterkte en de zwakte van de rechtvaardigheidstheorie van Dworkin.
• Geef de argumenten die Nozick geeft voor het libertarisme.
• Geef de kern van de liberale kritiek op het communitarisme.
• Leg uit: het Wilt Chamberlain argument
• Leg uit: millet-systeem. is dit een goed systeem? wat vinden liberalisten en communitaristen hiervan?
• Bespreek de politiek van het libertarisme?
• Wat is Dworkin's voorgestelde oplossing op de impasses van Rawls?
• Vergelijk de houding van Rawls en die van de communitaristen met betrekking tot tolerantie.
• Is paternalisme soms verantwoord?
• Wat is Kymlicka's visie op die sektes enzo (kweet niet meer just die namen)
• Bespreek alternatieven op Dworkin (Van Parijs, Roemer, ..)
• Bespreek de theorie van het prisoner's dilemma en van collectieve goederen
• Schets kymlicka's visie op het liberalisme
• Vergelijk hoe communitarisme, rawls, kymlicka vindt hoe men met niet-liberale minderheden moet omgaan
• Vrijheid bij Kymlicka, Kant, MacCallum, Berlin en Elster
• Hoe dient men bij Dworkin natuurlijke handicaps te compenseren?
• Vergelijk UT en de deonthologische ethiek